Działając na podstawie ustawy o związkach zawodowych, reprezentując zbiorowe interesy pracowników, w nawiązaniu do otrzymanego Polecenia Dyrektora Działu Trakcji i Drużyn Konduktorskich w sprawie dozorowania przez drużyny trakcyjne i konduktorskie obsługiwanych składów pociągów na stacjach zwrotnych, pragniemy podać co następuje:

 

Wspomniane pismo pracodawcy zawiera adresowane do pracowników drużyn trakcyjnych i konduktorskich polecenie objęcia w ramach realizowanej zmiany roboczej, dozorowaniem obsługiwanego pojazdu w trakcie jego postoju na stacji zwrotnej. Polecenie dotyczy wykonywania ww. czynności także w porze nocnej oraz dotyczy również wykonywania tych czynności w lokalizacjach postojów pojazdów ochranianych przez pracowników ochrony. Objęcie dozorem obsługiwanego pojazdu w miejscu jego postoju polegać ma na: czuwaniu, strzeżeniu, cyklicznym sprawdzaniu i kontrolowaniu, czy wokół lub w jego pobliżu nie znajdują się osoby postronne, których zachowanie może wskazywać na akt wandalizmu i dewastacji pojazdu. Uzasadnieniem ww. polecenia są wspominane w ww. piśmie liczne przypadki dewastacji taboru w trakcie jego postoju na stacjach zwrotnych poprzez malowanie graffiti.

 

Pracodawca nadto wskazał wprost, iż wobec pracowników nie stosujących się do niniejszego polecenia będą wdrażane postępowania wyjaśniające, a wobec winnych wyciągane konsekwencje dyscyplinarne.

 

Nasze organizacje – skupiające w swoich pracowników zatrudnionych na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych, kierownik pociągu, konduktor  - zwracają uwagę na szerszy aspekt wystosowanego polecenia Zarządu Spółki Koleje Śląskie Sp. z o. o.  w odniesieniu do tych właśnie grup zawodowych, które to polecenie zdaje się pomijać istotne okoliczności występujące w procesie pracy chociażby ww. grup zawodowych.

 

Nie można nie zauważyć, w przypadku drużyn pociągowych, iż szczególnie w porze nocnej gdy pracownik przebywa na pojeździe trakcyjnym ww. czynności dozorowania polegać mają na czuwaniu, strzeżeniu, cyklicznym sprawdzaniu i kontrolowaniu, czy wokół lub w jego pobliżu nie znajdują się osoby postronne. Konsekwencją powyższego jest nakazanie pracownikowi, także w porze nocnej, pozostawanie w nieustannej gotowości, obejmującej nadto szereg czynności powodujących ciągłe wykonywanie pracy, de facto ochroniarskiej. Należy podkreślić, iż akty wandalizmu, jakim przeciwdziałać ma nałożenie np. na maszynistę, takich dodatkowych obowiązków – trwają najczęściej bardzo krótko, od kilku do najwyżej kilkunastu minut, są także dokonywane pod osłoną nocy. W tym czasie przebywający na pojeździe maszynista w różnych przedziałach czasowych wykonuje różne czynności, które należą do jego obowiązków służbowych, a które uniemożliwiają mu de facto ciągłą i nieprzerwaną obserwację pociągu jak i monitoringu zewnętrznego. Wspomnieć także należy na podejmowanie w tym czasie innych czynności np. związanych z potrzebami fizjologicznymi oraz socjalnymi. Nie bez znaczenia jest tu także łączny czas przebywania przez pracownika na pojeździe sięgający najczęściej kilku godzin, wobec krótkiego czasu dokonywania aktów wandalizmu.

 

Oczywiście znane są naszej organizacji przepisy kodeksu pracy oraz uregulowań wewnętrznych, tj. przede wszystkim art. 100 § 1 i § 2 pkt 4 k.p. oraz  § 10 pkt 2b ZUZP dla Pracowników Spółki Koleje Śląskie Sp. z o.o jak również § 5 ust.5 Instrukcji K-4 w odniesieniu do osób zatrudnionych na stanowisku maszynisty. Jak wynika z naszej wiedzy, w przypadku maszynistów realizują oni prawidłowo swoje obowiązki służbowe, w tym wynikające z ww. przepisów, dbając prawidłowo o mienie pracodawcy.

 

Dotyczy to także realizacji obowiązków we wskazanym przez pracodawcę zakresie dotyczącym dbania o tabor spółki np. poprze kilkakrotnie podczas postoju składu, dokonywanie kontroli taboru, czy też poprzez przejście przez skład pociągu oraz obserwowanie monitoringu – jednak należy zdać sobie sprawę, iż zakreślony przez ww. polecenie zakres i charakter czynności jest wręcz niemożliwy do realizacji, w szczególności, że dotyczy zdarzeń występujących w porze nocnej, trwających bardzo krótko. Nie jest możliwe przebywanie i dozorowanie w sposób ciągły i we wszystkich miejscach jednocześnie, nadto pozostawione do dyspozycji pracownika środki techniczne w postaci monitoringu z racji swojego charakteru w większości przypadków nie pozwalają na spostrzeżenie podejrzanej aktywności.

 

 

Jak wskazuje się w doktrynie prawa pracy wymóg ochrony mienia zakładu pracy oznacza przede wszystkim obowiązek pracownika nieprzywłaszczania tego mienia, nietolerowania przywłaszczania go przez innych, oszczędnego i zgodnego z przeznaczeniem używania należących do pracodawcy maszyn, urządzeń i surowców. W sposób szczególny obowiązek ten ciąży na pracownikach, którym powierzono mienie pracodawcy z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się (patrz komentarz do rozdziału II, działu piątego k.p. Zieleniecki, Marcin. Art. 100. W: Kodeks pracy z komentarzem, wyd. IV [online]. Fundacja Gospodarcza, 2017-04-01 11:15 [dostęp: 2017-05-14 21:43]. Dostępny w Internecie: https://sip.lex.pl/#/komentarz/587268702/66142).

 

Już analiza tak wskazanego zakresu obowiązków pokazuje, że nakładane na pracowników w szczególności maszynistów,  obwiązki wynikające z ww. polecenia nie stanowią typowych powinności wynikających ze wskazanych przepisów , i to także biorąc pod uwagę kontekst ich wykonywania. W konsekwencji trudno z powołaniem się na ww. przepisy stawiać następnie np. maszynistom zarzut naruszenia dyscypliny pracy, w sytuacji gdy realizują oni obowiązek dbania o mienie pracodawcy. Stawiane bowiem wymagania są bowiem zbyt daleko idące i wydają się być wręcz niemożliwe do realizacji w praktyce we wskazanych określonych okolicznościach.  Nie dotyczą także – w odniesieniu do pojazdu trakcyjnego - pracowników, którym powierzono mienie pracodawcy z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się.

 

Biorąc powyższe pod uwagę zwracamy się o wycofanie się z ww. polecenie jako nakładającego obowiązki de facto niemożliwe do realizacji, i nie wynikające z powołanych wyżej podstaw prawnych, na które przy okazji tej sprawy powołuje się pracodawca. W konsekwencji wskazujemy, iż nie można z powołaniem się na powyższe polecenie wyciągać w sposób uzasadniony konsekwencji w stosunku do pracowników z powodu rzekomego naruszenia dyscypliny pracy. Nasza organizacja zapowiada także gotowość pomocy pracownikom w przypadku konieczności np. odwoływania się od niesłusznych kar porządkowych czy też innych czynności pracodawcy ze stosunku pracy.